ĐÀO TRUNG ĐẠO thi sĩ / thi ca (122)

ĐÀO TRUNG ĐẠO

(122)

Edmond Jabès

Chương 3

Quyển Sách

Để tìm hiểu đầy đủ hơn ý nghĩa Quyển Sách theo Jabès chúng ta hãy đọc một số những Quyển Sách tiêu biểu:

Le Livre des Questions (1963) [LQ]/Quyển Sách Câu Hỏi: Tập đầu xuất bản năm 1963 sau đó Jabès viết tiếp sáu tập nữa thành bảy tập: LQ 1 (1963), Le Livre de Yukel [LY] (1964), Le Retour au Livre [RL] (1965), LQ 2 gồm Yaël [Y] (1967), Elya [E] (1969, Aely [A] (1972) và El, ou le Dernier Livre [DL] (1973). Jabès viết LQ1 sau khi bị cưỡng bách trục xuất khỏi Ai Cập vì gốc Do thái và sống lưu đầy ở Pháp (Paris) từ 1957. Tuy sống ở Paris nhưng Jabès không coi thủ đô nước Pháp là nơi cư ngụ (demeure) mà quan niệm nơi cư ngụ của mình chính là ở trong Quyển Sách. Trong những năm đầu sống lưu đầy với những khó khăn và tạm bợ Jabès đã viết LQ 1 trên xe bus hàng ngày khi đi làm việc kiếm sống. Đây cũng là lý do cho thấy lối viết đoạn rời như một sự chẳng đặng đừng của hoàn cảnh không có bàn viết.

Jabès trong lời đề tặng LQ1 nhắc đến cội nguồn của đời sống và cái chết, tro bụi của giếng sâu, những giáo sĩ-thi sĩ Do thái mình chấp lời và mượn tên, cho Sarah và Yukel, cho những kẻ mà những con đường mực và máu của họ dẫn dắt bởi những từ của niềm im lặng và bởi những con người, và, gần hơn hết, đề tặng bạn, cho chúng ta, cho em.[40]  Lời đề tặng dài này đầy thi tính. Lời đề tặng này cũng cho thấy những câu hỏi, những nhân vật, người viết và người đọc cùng tọa thị ở một nơi chốn là ngưỡng bước vào quyển sách. 

LQ1 được viết trong sự cô đơn và vô sở cứ, tuy là quyển sách không ngừng lại, không có kết thúc nhưng cũng không có khởi đầu thực sự bởi nó được sinh ra từ tất cả kinh nghiệm quá khứ của Jabès: kinh  nghiệm trong và ngoài văn chương, cảm thức gián tiếp về chiến tranh và Lò thiêu, kinh nghiệm bị tống xuất, về cái chết trẻ của người em gái. Nói gọn LQ1 là quyển sách của ký ức.Trong ký ức này lịch sử và những số phận cá nhân cũng như số phận của dân tộc Do thái chạm mặt, tra vấn. Trong LQ1 biên giới phân chia thể loại văn chương thơ, truyện kể, triết đã bị xóa bỏ cho thấy Edmond Jabès chịu ảnh hưởng của Georges Bataille và Maurice Blanchot.

LQ1 được biên soạn theo cách rất riêng của Jabès: Sau lời đề tặng là Au seuil du livre/Ở ngưỡng quyển sách, Et tu seras dans le livre/Và ngươi sẽ ở trong quyển sách, Le livre de l’absent/Quyển sách của vắng mặt gồm ba phần; Quyển sách của Yukel sau lời đề tặng và Lời mở đầu gồm ba phần với Phần thứ nhất có bẩy đề mục, Phần hai có năm đề mục, Phần ba cũng năm đề mục, Phần bốn chín đề mục, và Phần năm bốn đề mục; Le Retour au Livre/Trở lại Quyển sách sau lời đề tặng và mở đầu gồm ba phần với Phần một mười đề mục, Phần hai bốn đề mục, và Phần ba năm đề mục. Cách biên soạn LQ1 xoay quanh mô típ nơi chốn (lieu) và không nơi chốn (non-lieu) của kinh nghiệm và của hành trình cho thấy đây là quyển sách chứa đựng nhiều hơn một quyển sách.

Au seuil du livre/Ở ngưỡng quyển sách bắt dầu bằng lời giáo sĩ Alcé “Hãy đánh dấu một vệt màu đỏ trên trang đầu tiên của quyển sách, bởi vết thương ở khởi đầu không nhìn thấy được” [41]. Đối thoại cũng chính là nơi reo trồng quyển sách bằng cách đặt, đặt lại, di chuyển những câu hỏi thiết yếu:

-       Que se passe-t-il derrière cette porte? /Cái gì xảy ra phía sau cánh cửa này?

-       Un livre est en train d’être enfeuillé./Một quyển sách đang được mở đọc.

-       Quelle est l’histoire de ce livre?/Lịch sử của quyển sách này là gì?

-       La prise de conscience d’un cri./Ý thức một tiếng kêu.

-       Mais j’ai vu entrer des rabbins./Nhưng ta thấy những giáo sĩ đi vào.

-       Ils viennent, par petits groups, fair part de leurs réflexions de lecteurs privilégiés/Họ tới, từng toán nhỏ, tham dự bằng những suy nghĩ của những độc giả đặc biệt.

-       Ont-ils lu le livre?/Họ đã đọc quyển sách chưa?

-       Ils le lisent./Họ đọc quyển sách rồi.

-       .............................

-       Où se situe le livre? Quyển sách ở vị trí nào?

-       Dans le livre./Trong quyển sách.

-       Qui es-tu? Ngươi là ai?

-       Le gardien de la maison./Người giữ nhà.

-       D’où viens-tu? Ngươi đi dâu?

-       J’ai erré./Tôi lang thang.

-       Yukel est-il ton ami? Yukel có phải là bạn ngươi?

-       Je ressemble à Yukel./Tôi giống Yukel.

-       Quel est ton destin? Số phần hắn là gì?

-       Ouvrir le livre/Mở quyển sách ra.

-       Est-tu dans le livre? Ngươi có ở trong quyển sách không?

-       Ma place est au seuil/Chỗ tôi ở ngưỡng.

-       .............................

-       Où est-tu? Ngươi ở nơi nào?

-       Dans les paroles/Trong những lời nói.

-       Quelle est ta verité? Chân lý của ngươi là gì?

-       Celle qui me déchire./Là cái xé rách tôi.

-       Et ton salut? Và sự cứu rỗi của ngươi?

-       L’oubli de mes paroles./Lãng quên lời nói của tôi.

-       ..............................

Đối thoại này có thể coi là chìa khóa của những cánh cửa đi vào quyển LQ1 và cho những quyển sách kế tiếp. Cũng mở ra tiếng nói của người Do thái với niềm hy vọng về một tương lai cho con người, cho thế giới trong tương lai của quyển sách.

_________________________________

[40] Edmond Jabès, LQ 1: DÉDICACE: AUX SOURCES  HAUTES DE LA VIE ET DE LA MORT RÉVELÉES, À LA POUSSIÈRE DU PUITS, AUX RABBINS-POÈTES À QUI J’AI PRETÉ MES PAROLLES ET DONT LE NOM, À TRAVERS DES SIÈCLES, FUT LE MIEN, À SARAH ET À YUKEL, À CEUX ENFIN DONT LES CHEMINS D’ENCRE ET DE SANG PASSENT PAR LES VOCABLES ET PAR LES HOMMES ET, PLUS PRÈS, À TOI, À NOUS, À TOI.

[41] Marque d’un signet rouge la première page du livre, car la blessure est invisible à son commencement.

(còn tiếp)

ĐÀO TRUNG ĐẠO